ΒΒΚ - Τα ΝΕΑ ΜΑΣ

Γιατί οι σεισμοί σε Χιλή και Ιαπωνία δεν είχαν τα θύματα της Τουρκίας. Κερδοσκόποι εργολάβοι έχτισαν και πούλησαν ως ασφαλή «χάρτινα» κτίρια που στη συνέχεια κατέρρευσαν. Όμως εξίσου ένοχοι είναι όσοι υπέγραφαν τις άδειες και υποτίθεται πως έκαναν ελέγχους ποιότητας στις κατασκευές
Ο αριθμός των νεκρών από τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία και τη Συρία έχει ξεπεράσει 41.000. Δεκάδες χιλιάδες παραμένουν αγνοούμενοι και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα από παραδείγματα οικιστικών συγκροτημάτων που κατασκευάστηκαν πρόσφατα και κατέρρευσαν σαν χάρτινοι πύργοι, θάβοντας τους ενοίκους τους κάτω από τα ερείπια. Πολλά δε από αυτά τα κτίρια είχαν πουληθεί ως πολυτελείς κατοικίες «οι οποίες πληρούν τις τελευταίες αντισεισμικές προδιαγραφές ασφαλείας».
Ο υπουργός Δικαιοσύνης της Τουρκίας Μπεκίρ Μποσντάγ δεσμεύτηκε πως «θα αποδοθούν ευθύνες σε όλους όσοι έχουν υποπέσει σε λάθη». Όμως, αυτού του είδους η απληστία και η κραυγαλέα κερδοσκοπία δεν αποτελεί ένα μοναχικό έγκλημα. Τα κτίρια αυτά δεν θα μπορούσαν να έχουν κατασκευαστεί χωρίς κρατικές άδειες, χωρίς τις υπογραφές των τυπικά ανεξάρτητων επιθεωρητών και χωρίς τις υποχρεωτικές αναφορές από τα εργαστήρια τα οποία διενεργούν ελέγχους ποιότητας στα υλικά κατασκευής. Δεν θα μπορούσαν, επίσης, να έχουν προχωρήσει χωρίς τις πολλές αλλαγές που έκανε η κυβέρνηση στη νομοθεσία η οποία σχετίζεται με τις κατασκευές και το real estate, το σύνολο των οποίων είχε στόχο να διευκολύνει την ανάπτυξη ενός καταστροφικού και αχόρταγου κλάδου.
Διεφθαρμένη και ανίκανη κυβέρνηση
Δεν είναι η πρώτη φορά στην Τουρκία που καταστροφικοί σεισμοί έχουν εκθέσει μια διεφθαρμένη και ανίκανη κυβέρνηση. Παρ’ όλα αυτά, το ΑΚΡ βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 20 χρόνια. Είχε τον χρόνο, λοιπόν, να θέσει πλαίσια σε έναν πασιφανώς δόλιο κλάδο, να ελέγξει τους ανεύθυνους κατασκευαστές και να προσφέρει ασφαλείς συνθήκες διαμονής για όλους τους πολίτες μιας χώρας η οποία είναι ευάλωτη στους σεισμούς. Επέλεξε να μην το κάνει. Αντιθέτως, επικέντρωσε την προσοχή της σε μεγάλα έργα στις κατασκευές και τις υποδομές, τα οποία ανήγε σε ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης, ανεξαρτήτως του κοινωνικού και περιβαλλοντικού κόστους. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις περιλάμβαναν την εκχώρηση εκτεταμένων εξουσιών στις περιφερειακές και δημοτικές Αρχές για να προχωρήσουν σε έργα ανάπλασης, να συγκροτήσουν κοινοπραξίες με ιδιωτικές εταιρείες και να εκποιήσουν δημόσιες εκτάσεις και περιουσιακά στοιχεία σε ιδιώτες επενδυτές.
Εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους
Η συνέπεια ήταν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι – συχνά όσοι ήταν περιθωριοποιημένοι ή φτωχοί – να εκδιωχθούν από τα σπίτια τους. Την ίδια στιγμή, οι αστικές αναπλάσεις ελάχιστα ενδιαφέρθηκαν για να διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα των κατοικιών απέναντι στους σεισμούς και άλλες καταστροφές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν από το αρμόδιο υπουργείο το 2018, πάνω από τα μισά κτίρια στην Τουρκία – δηλαδή κάπου 13 εκατομμύρια – παραβιάζουν τη νομοθεσία περί ασφαλούς κατασκευής. Από την πλευρά τους, πολιτικοί στις περιφέρειες και ειδικοί προειδοποιούσαν επί χρόνια ότι οι πόλεις δεν θα μπορούσαν να αντέξουν μεγάλες δονήσεις, όμως οι φωνές τους αγνοήθηκαν.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, ενόσω οι κρατικές Αρχές ενθάρρυναν την άναρχη ανάπτυξη και κατασκευαστική δραστηριότητα, κάνοντας τα στραβά μάτια στις παρατυπίες, το ΑΚΡ αποδυνάμωσε σημαντικά όλες τις ανεξάρτητες ελεγκτικές αρχές. Τα εμπορικά επιμελητήρια απαξιώνονταν διαρκώς, ενώ χαρακτηρίζονταν ως προδότες ή και τρομοκράτες επειδή αποκάλυπταν κατασκευαστικά ελαττώματα και έκαναν δικαστικές προσφυγές για προβληματικά ή επικίνδυνα έργα.
Ιδιωτικοποιήθηκαν οι επιθεωρήσεις
Στο μεταξύ δε, η κυβέρνηση μετέθεσε την ευθύνη της σε αυτό το ζήτημα στις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς. Οι επιθεωρήσεις κτιρίων ιδιωτικοποιήθηκαν, δίνοντας προτεραιότητα στο κέρδος αντί στη γνώμη των ειδικών. Έτσι, άρχισε μια κούρσα θανάτου, από τη βάση ως την κορυφή της πυραμίδας: Μακροχρόνια άνεργοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες άρχισαν να υπενοικιάζουν τα πανεπιστημιακά τους πτυχία σε πιο μεγάλους κατασκευαστές, συχνά υπεργολάβους, οι οποίοι ήθελαν να περιορίσουν τη γραφειοκρατία και να ολοκληρώσουν τα έργα με όσο το δυνατόν μικρότερο κόστος, χωρίς να έχουν απέναντί τους το «εμπόδιο» της αξιολόγησης ενός ειδικού.
Επιπλέον, τα υπάρχοντα κτίρια ευνοήθηκαν από τις περίφημες κατασκευαστικές αμνηστίες. Έχοντας αρχικά εφαρμοστεί για τα παράνομα κτίρια το 1984 και παρουσιαστεί ως «δώρο» της κυβέρνησης προς τους πολίτες της, αυτά τα επίσημα συγχωροχάρτια είχαν ως αποτέλεσμα να εκδοθούν άδειες (έναντι συγκεκριμένου παραβόλου) για όλες τις παράνομες ή παλιές κατασκευές. Η τελευταία τέτοια αμνηστία υιοθετήθηκε το 2018, στην πορεία προς τις εκλογές εκείνης της χρονιάς. Με ευθύνη του ΑΚΡ, υπήρξε πιο εκτεταμένη απαλλαγή στην ιστορία της Τουρκίας για τον τομέα των κατασκευών, περιλαμβάνοντας περίπου 7,4 εκατ. κτίρια, αποφέροντας στην κυβέρνηση έσοδα της τάξης των 4,2 δισ. δολαρίων. Ποσό το οποίο, σύμφωνα με την ίδια, θα χρησιμοποιούνταν για να καταστούν τα κτίρια πιο αντισεισμικά.
«Αμνηστίες» σε 294.000 κτίρια
Με βάση τα στοιχεία ενός επιστήμονα στελέχους του Δήμου της Κωνσταντινούπολης, στην περιοχή που επλήγη από τους σεισμούς της περασμένης εβδομάδας υπάρχουν 294.000 κτίρια στα οποία έχουν δοθεί τέτοιου τύπου αμνηστίες – ενώ άλλος ένας σχετικός νόμος βρισκόταν σε διαδικασία έγκρισης από τη Βουλή. Στην περίπτωση που όλοι όσοι είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή πρέπει να πληρώσουν, τότε αυτό το δίκτυο της διαφθοράς, του νεποτισμού και της απληστίας πρέπει να διαλυθεί πρώρα από όλα.
ΟΤΑΝ ΤΑ ΚΤΙΡΙΑ ΣΩΖΟΥΝ ΖΩΕΣ
Συντριπτική για την Τουρκία η σύγκριση με Χιλή και Ιαπωνία
Καθώς ο τραγικός κατάλογος των θυμάτων όλο και μεγαλώνει, δύο ερωτήματα πλανώνται πάνω από τα συντρίμμια και όσους επέζησαν – και ιδίως εκείνους οι οποίοι έχασαν τους δικούς τους: Ήταν, άραγε, μοιραίο και αναπόφευκτο να υπάρξει τόσο μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές; Πόσοι θα μπορούσαν να έχουν σωθεί εάν κατασκευαστές και κυβέρνηση έκαναν καλά τη δουλειά τους; Η «Washington Post», με βάση τρία αποκαλυπτικά γραφήματα στα οποία συγκρίνεται η Τουρκία με άλλες δύο εξαιρετικά σεισμογενείς χώρες, την Ιαπωνία και τη Χιλή, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις. Κι αυτές, όπως φαίνεται με την πρώτη κιόλας ματιά, διόλου βολικές είναι για τον Ταγίπ Ερντογάν – ο οποίος ισχυρίστηκε πως «ήταν αδύνατο να είναι κανείς προετοιμασμένος για τέτοιου είδους καταστροφές» -, τους συνεργάτες και τους ευνοουμένους τους.
Πράγματι, το 1939 (την ίδια χρονιά με τον μέχρι την περασμένη Δευτέρα φονικότερο σεισμό στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας), ο Εγκέλαδος χτύπησε τη Χιλή με έναν σεισμό έντασης 8,3 βαθμών, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους περίπου 28.000 άνθρωποι. Ύστερα από 21 χρόνια, σημειώθηκε στην ίδια χώρα ο ισχυρότερος σεισμός στη διάρκεια του 20ού αιώνα, έντασης 9,5 βαθμών, από τον οποίο σκοτώθηκαν «μόλις» 1.600 άνθρωποι.
Στη δε Ιαπωνία, επίσης, όλοι θυμούνται ασφαλώς όσα συνέβησαν το 2011, με τον σεισμό των 7,8 βαθμών και την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα. Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές έφτασαν επισήμως τις 18.000 – με μία όμως σημαντική διαφορά: η συντριπτική πλειονότητά τους ήταν αποτέλεσμα όχι της πτώσης κτιρίων αλλά του τσουνάμι που ακολούθησε και σάρωσε τις ακτές της χώρας.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, αλλά…
Φυσικά, όπως ευλόγως θα παρατηρήσει κανείς, η ένταση ενός σεισμού δεν είναι ευθέως ανάλογη με τις καταστροφές και τα θύματα που προκαλεί. Και αυτό διότι παίζουν σημαντικό ρόλο και άλλοι παράγοντες: το εστιακό βάθος, το πόσο πυκνά κατοικημένες είναι οι περιοχές που πλήττονται, η παλαιότητα των οικισμών που υπάρχουν εκεί και, φυσικά, η ποιότητα κατασκευής των κτιρίων. Ειδικά δε όσον αφορά την τελευταία παράμετρο, είναι προφανές ότι όσο πιο πλούσια είναι μια χώρα και οι κάτοικοί της τόσο μεγαλύτερη δυνατότητα έχουν να φτιάχνουν ανθεκτικά
κτίρια.
Αν, ωστόσο, η σύγκριση ανάμεσα σε Τουρκία και Ιαπωνία μπορεί να δώσει σαφές προβάδισμα στη δεύτερη, δεν συμβαίνει το ίδιο με τη Χιλή. Όπως σημειώνει το ρεπορτάζ, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της είναι παρόμοιο με της Τουρκίας, η οποία μάλιστα είναι σήμερα πολύ πιο πλούσια από ό,τι η Χιλή των δεκαετιών του ‘60, του 70 και του ‘80. Κι όμως, στη διάρκειά τους επενδύθηκαν τεράστια ποσά ώστε οι υποδομές να βελτιωθούν εντυπωσιακά, ενώ οι αντισεισμικοί κανονισμοί αναθεωρούνταν διαρκώς προς το αυστηρότερο, με βάση την εμπειρία από τους αλλεπάλληλους ισχυρούς σεισμούς. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που το 2010 σκοτώθηκαν 500 άνθρωποι από μια δόνηση έντασης 8,8 βαθμών…