ΒΒΚ - Τα ΝΕΑ ΜΑΣ

Τα πιο δημοφιλή υλικά για επαναχρησιμοποίηση και τα κτίρια-δωρητές

Στο προσκήνιο έρχονται μέσα και από την πρακτική εφαρμογή στο δομημένο περιβάλλον, τα διαβατήρια υλικών καθώς η χρήση τους συμβάλλει στην προώθηση της κυκλικότητας, του μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των αποβλήτων, τονίζεται σε ρεπορτάζ της Έρης Δρίβα στο economix.gr. Πρόκειται, ουσιαστικά, για «διαβατήρια» που συνοδεύουν δομικά υλικά και προϊόντα περιλαμβάνοντας βασικές πληροφορίες που χρησιμεύουν στην ανάκτηση και επαναχρησιμοποίησή τους όταν ολοκληρώσουν τον κύκλο ζωής τους.
Η ανάγκη να αλλάξει ο τρόπος σκέψης και εργασίας φέρνει στο επίκεντρο την κυκλική οικονομία που πλέον πρέπει να αποτελέσει μέρος της εξίσωσης και στη δόμηση. Όπως επισημαίνει και το Βρετανικό Συμβούλιο Πράσινων Κτιρίων, «πρέπει να επανεκτιμήσουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και προσεγγίζουμε τον οικοδομικό κύκλο, εξετάζοντας τα πάντα, από τον αρχικό σχεδιασμό έως τον σχεδιασμό του τέλους της ζωής». Και αυτό φαίνεται να αρχίζει να βρίσκει εφαρμογή στο Λονδίνο όπου η καταγραφή των λεπτομερειών των προϊόντων και των υλικών που χρησιμοποιούνται σε έργα, ώστε να μπορούν να έχουν μια δεύτερη ζωή μετά την κατεδάφιση, έχει συζητηθεί αλλά δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ σε ένα μεγάλο κατασκευαστικό έργο. Τώρα, όμως, αλλάζει. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το βρετανικό Building Magazine οι κατασκευές παράγουν 68 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων κατεδάφισης ετησίως, το 30% του συνόλου των αποβλήτων του Ηνωμένου Βασιλείου. Ενώ το 92% αυτών των αποβλήτων ανακτάται, το μεγαλύτερο μέρος τους ανακυκλώνεται σε προϊόντα μικρότερης αξίας. Έτσι, η επαναχρησιμοποίηση και όχι η κατεργασία των υλικών θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της βιομηχανίας.
Μετά την προσπάθεια τα κτίρια να γίνουν ενεργειακά πιο αποδοτικά, ο κλάδος πλέον, εστιάζει στη μείωση του ενσωματωμένου άνθρακα και η επαναχρησιμοποίηση υλικών από κατεδαφισμένα κτίρια αποτελεί τη νέα πρώτη γραμμή για τη μείωση του άνθρακα στις κατασκευές. Όσοι κατασκευαστές είναι στην πρωτοπορία, επαναχρησιμοποιούν ήδη υλικά σε έργα για να μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα – κάτι που λειτουργεί και σαν ένα καλό εργαλείο μάρκετινγκ.
Τα πιο δημοφιλή υλικά για επαναχρησιμοποίηση και τα κτίρια-δωρητές
Δημοφιλή υλικά για επαναχρησιμοποίηση είναι ο δομικός χάλυβας και τα δάπεδα υπερυψωμένης πρόσβασης. Η ζήτηση, μάλιστα, για τα συγκεκριμένα δάπεδα είναι τόσο μεγάλη που ανεπίσημα είναι εξίσου ακριβά με ένα νέο σύστημα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού για επαναχρησιμοποιημένα υλικά είναι περιορισμένες και τα πάνελ δαπέδου πρέπει να καθαριστούν και να ελεγχθούν πριν από τη μεταπώληση.
Η επαναχρησιμοποίηση του δομικού χάλυβα προσφέρει σημαντική μείωση του άνθρακα και ο προσδιορισμός των ιδιοτήτων του είναι σχετικά εύκολος μέσω μετρήσεων και δοκιμών. Στους εργολάβους αρέσει να γνωρίζουν τα κτίρια – «δωρητές», καθώς το νέο έργο μπορεί να σχεδιαστεί ειδικά για να ταιριάζει στο μέγεθος των χαλύβδινων τμημάτων του παλιού κτιρίου. Η περιορισμένη προσφορά τμημάτων χάλυβα στην ελεύθερη αγορά σημαίνει ότι είναι δύσκολο να προμηθευτεί κανείς τμήματα σωστού μεγέθους που ταιριάζουν σε ήδη σχεδιασμένα κτίρια.
Για παράδειγμα, η Great Portland Estates αναπτύσσει το μεγαλύτερο έργο επαναχρησιμοποίησης χάλυβα στο Λονδίνο, -όπως το αποκαλεί – στη 30 Duke Street στο St James’. Πρόκειται για ένα οκταώροφο κτίριο γραφείων με ισόγειο κατάστημα λιανικής πώλησης νότια του Piccadilly. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το 79% της δομής του θα ανακτηθεί, με το 67% να προέρχεται από το κτίριο-δότη, το City Place House, ένα 40 ετών, 10όροφο κτίριο κοντά στο Guildhall στο City, ενώ οι υπόλοιπες ανάγκες θα καλυφθούν από ειδικούς στην ανάκτηση χάλυβα. Ο ασβεστόλιθος, ο γρανίτης, το μάρμαρο και τα ξύλινα κιγκλιδώματα θα ανακτηθούν επίσης.
Η αγορά των ανακτημένων υλικών θα μπορούσε να λάβει τεράστια ώθηση εάν η προέλευση – συμπεριλαμβανομένου του κατασκευαστή, της ηλικίας, των ιδιοτήτων και των προτύπων σύμφωνα με τα οποία κατασκευάστηκαν – μπορεί να προσδιοριστεί εύκολα. Και η απάντηση στο πώς μπορεί να γίνει αυτό είναι τα διαβατήρια υλικών. Οι πληροφορίες σχετικά με τα δομικά στοιχεία καταγράφονται κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της κατασκευής και αποθηκεύονται σε μια βάση δεδομένων, με τέτοιο τρόπο ώστε αυτές να μπορούν να ανακληθούν όταν το κτίριο κατεδαφιστεί, καθιστώντας πολύ πιο εύκολη την επαναχρησιμοποίηση των στοιχείων.
Η ΕΕ επιβάλλει ήδη ψηφιακά διαβατήρια προϊόντων για αντικείμενα όπως οι μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων από το 2026, ώστε να διευκολυνθεί η επαναχρησιμοποίησή τους για σταθερές εφαρμογές όπως η αποθήκευση ενέργειας στο σπίτι και – όταν η μπαταρία φθαρεί – για ανακύκλωση. Ένα από τα εμπόδια στην εισαγωγή των διαβατηρίων είναι η έλλειψη ενός τυποποιημένου πλαισίου για το είδος των πληροφοριών που καταγράφονται και αποθηκεύονται κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της κατασκευής, έτσι ώστε να είναι διαθέσιμα, συνεπή και συναφή δεδομένα για το προϊόν σε όσους επαναχρησιμοποιούν τα υλικά αυτά. Ένα πλαίσιο θα καθόριζε την ιεραρχία αυτών των πληροφοριών, από την τοποθεσία του κτιρίου μέχρι τις ιδιότητες των επιμέρους υλικών.
Εφαρμογή του διαβατηρίου υλικών στο Λονδίνο
Η Waterman Group και η ειδικός σε θέματα βιωσιμότητας Αναστασία Στέλλα ανέπτυξε το σχετικό πλαίσιο, ενώ τα διαβατήρια υλικών εφαρμόζονται στο σχέδιο ανάπτυξης του κτιρίου γραφείων 12 ορόφων Edenica, στην 100 Fetter Lane και φιλοδοξεί να λάβει αξιολόγηση BREEAM Outstanding. Κατασκευάστρια εταιρεία είναι η YardNine, ενώ το έργο χρηματοδοτεί η BauMont Real Estate Capital. Κύριος ανάδοχος του έργου είναι η Mace. Η Αναστασία Στέλλα αποχώρησε από την εταιρεία για να αναπτύξει την πλατφόρμα λογισμικού που απαιτείται για την καταγραφή των δεδομένων του κτιρίου και των στοιχείων για την ανάκληση τους αργότερα. «Όταν ξεκινήσαμε, είδαμε ότι υπήρχε έλλειψη τυποποίησης σχετικά με το ποια δεδομένα καταγράφουμε, πώς τα καταγράφουμε και ποιος είναι υπεύθυνος γι’ αυτά», εξηγεί η ίδια. «Έτσι, αναπτύξαμε το πλαίσιο διαβατηρίου υλικών Waterman για να τυποποιήσουμε τη διαδικασία. Στη συνέχεια αναπτύξαμε το Circuland, το οποίο είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα που φέρνει την τεχνολογική πτυχή στο πλαίσιο. Το πλαίσιο παρέχει τη θεωρία και η πλατφόρμα φέρνει την αυτοματοποίηση και την πρακτική εφαρμογή» εξηγεί σύμφωνα με το Building Magazine.

Για τη δοκιμή των διαβατηρίων υλικών επιλέχθηκαν πέντε κατηγορίες: υποστύλωμα και πυρήνας, χαλύβδινος σκελετός, προκατασκευασμένες προσόψεις, δάπεδο υπερυψωμένης πρόσβασης και προκατασκευασμένες πλάκες δαπέδου. Αυτές οι κατηγορίες αντιστοιχούν στο 80% του κτιρίου, επίσης δεν χρειάζονται τακτική συντήρηση και είναι απίθανο να υποβαθμιστούν κατά τη διάρκεια της ζωής του κτιρίου, γεγονός που καθιστά ευκολότερη την επαναχρησιμοποίησή τους.
Η ομάδα απέφυγε τις κτιριακές υπηρεσίες λόγω της πολυπλοκότητας και των καθεστώτων συντήρησης, καθώς τα περισσότερα εξαρτήματα αντικαθίστανται κατά τη διάρκεια ζωής του κτιρίου. Και η παροχή εγγυήσεων για τα μηχανικά εξαρτήματα που φθείρονται είναι πιο δύσκολη από ό,τι τα στατικά κομμάτια χάλυβα. Το κτίριο έχει σχεδιαστεί για αποσυναρμολόγηση- υπάρχουν μόνιμοι γάντζοι ανύψωσης στο πίσω μέρος των προκατασκευασμένων πάνελ επένδυσης και η χαλύβδινη κατασκευή είναι βιδωμένη και όχι συγκολλημένη.
Οι σύνθετες πλάκες δαπέδου από χάλυβα και σκυρόδεμα αποφεύχθηκαν, καθώς είναι αδύνατο να επαναχρησιμοποιηθούν, και στη θέση τους επιλέχθηκαν προκατασκευασμένες πλάκες. Στο πίσω μέρος των εξαρτημάτων στερεώθηκαν κωδικοί QR για την αναγνώρισή τους όταν το κτίριο αποδομηθεί. Τα υλικά και οι πληροφορίες για τα προϊόντα που παρείχαν οι ειδικοί μεταφορτώθηκαν στην πλατφόρμα Circuland, η οποία στη συνέχεια δημιουργεί ένα διαβατήριο κτιρίου και διαβατήρια υλικών για τα επιμέρους στοιχεία. Το διαβατήριο του κτιρίου προκύπτει από τα διαβατήρια των συστατικών και περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες όπως η τοποθεσία του κτιρίου, το ποσοστό ανακυκλωμένου περιεχομένου, τι μπορεί να αποσυναρμολογηθεί και το συνολικό αποτύπωμα άνθρακα.
Τι πληροφορίες περιέχονται στα διαβατήρια
Τα διαβατήρια εξαρτημάτων παρέχουν πληθώρα πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων του κατασκευαστή, των γεωμετρικών στοιχείων, των προτύπων σύμφωνα με τα οποία κατασκευάστηκε το εξάρτημα, των πληροφοριών πυρασφάλειας και CPD, των δελτίων δεδομένων, των απαιτήσεων συντήρησης και του αποτυπώματος άνθρακα. Μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν τον τρόπο αποσυναρμολόγησης προκειμένου να βοηθήσουν μελλοντικά στην κατεδάφιση. Το σκυρόδεμα που παράγεται επί τόπου είναι δύσκολο να επαναχρησιμοποιηθεί, αλλά τα δεδομένα εξακολουθούν να καταγράφονται, και σε αυτά συμπεριλαμβάνονται η ποιότητά του και αν περιλάμβανε αντικαταστάσεις τσιμέντου και λεπτομέρειες χαλύβδινου οπλισμού.
Η πλατφόρμα φιλοξενεί ένα τρισδιάστατο μοντέλο του κτιρίου που προέρχεται από τα δεδομένα BIM του σχεδιασμού και της κατασκευής. Τα επιμέρους στοιχεία μπορούν να επιλεγούν κάνοντας κλικ σε αυτά στο μοντέλο, το οποίο εμφανίζει τις πληροφορίες διαβατηρίου. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η ανάγκη αναγνώρισης του εξαρτήματος από τον κωδικό QR, ο οποίος μπορεί να λείπει ή να έχει υποστεί ζημιά. Οι πληροφορίες σχετικά με τα εξαρτήματα στο κτίριο μπορούν επίσης να μεταφερθούν εύκολα στην ομάδα διαχείρισης εγκαταστάσεων που είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση του κτιρίου. Ένα ιστορικό συντήρησης θα διευκόλυνε την επαναχρησιμοποίηση ορισμένων προϊόντων.
«Αποσυναρμολόγηση» αντί για κατεδάφιση

Επομένως, ο νέος τρόπος να κοιτάζουμε τα κτίρια είναι ως τράπεζες υλικών γεμάτες με επαναχρησιμοποιήσιμα στοιχεία για μελλοντικές κατασκευές. Η αποδόμηση των κτιρίων αντί της κατεδάφισής τους – η προσεκτική αποσυναρμολόγηση και η διάσωση των υλικών τους για επαναχρησιμοποίηση – μπορεί να επαναχρησιμοποιήσει πολλά από αυτά που διαφορετικά θα ήταν απόβλητα.
Η στρατηγική αυτή έχει υιοθετηθεί σε διάφορες χώρες, σύμφωνα με το The Conversation. Από το 2015, η γαλλική κυβέρνηση έχει δρομολογήσει διάφορους νόμους και κίνητρα που ευνοούν την αποδόμηση. Η Ολλανδία έχει εθνικό πρόγραμμα με στόχο τη μείωση κατά 50% έως το 2030 της χρήσης πρωτογενών πρώτων υλών στον κατασκευαστικό κλάδο. Το Βανκούβερ στον Καναδά στοχεύει στη μείωση των αποβλήτων από κατασκευές και κατεδαφίσεις και στην ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης των υλικών αποδόμησης. Η πόλη του Όκλαντ στην Καλιφόρνια καθιέρωσε απαίτηση αποδόμησης που διασφαλίζει ότι τα υλικά που μπορούν να διασωθούν εντοπίζονται και απομακρύνονται για επαναχρησιμοποίηση αντί να ανακυκλώνονται ή να στέλνονται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Το πρόβλημα, όπως το ορίζει ο Ολλανδός αρχιτέκτονας Thomas Rau, είναι ότι τα απόβλητα είναι ένα υλικό χωρίς ταυτότητα. Η κατηγοριοποίηση των υλικών είναι απαραίτητη για τη διάσωσή τους και την αναγνώριση των δυνατοτήτων επαναχρησιμοποίησής τους.

Τα υπάρχοντα κτίρια είναι θησαυροί
Φανταστείτε αν κάθε υλικό σε ένα κτίριο είχε μια ταυτότητα: ένα διαβατήριο υλικού που αποτελείται από μια φυσική ετικέτα συνδεδεμένη με μια βάση δεδομένων. Για παράδειγμα, ένας υαλοπίνακας θα μπορούσε να έχει ένα διαβατήριο προϊόντος που αποτελείται από διαφορετικά διαβατήρια υλικών που σχετίζονται με τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του (άμμος, σόδα και ασβεστόλιθος).
Η απόδοση ταυτότητας στα υπάρχοντα υλικά βοηθά τους σχεδιαστές να κατανοήσουν τη φυσική, κοινωνική και περιβαλλοντική τους αξία και να αντιληφθούν τις δυνατότητές τους. Στην ουσία, αυτά τα διαβατήρια αποτρέπουν τα υλικά από το να γίνουν μια μάζα αποβλήτων, παρατείνοντας τη διάρκεια ζωής τους και αποτρέποντας την απόρριψή τους.
Τα παλιά κτίρια είναι κάτι περισσότερο από απλά απομεινάρια του παρελθόντος, είναι θησαυροί που περιμένουν να διασωθούν. Η δημιουργία διαβατηρίων για τα οικοδομικά υλικά, πριν από την αποσυναρμολόγησή τους, επιτρέπει την αναγνώρισή τους, τον εντοπισμό τους και τη διατήρηση της χρήσης τους αντί της απόρριψής τους.
Τα κτίρια και τα υλικά δεν έχουν μόνο μία ζωή, αλλά τη δυνατότητα πολλών.